Από τις αρχές της νέας χιλιετίας μέχρι σήμερα, χρονικό διάστημα αμελητέο αν συγκριθεί με το χρόνο που ο άνθρωπος κατοικεί στη Γη, οι τεχνολογικές υποδομές και το διαδίκτυο έχουν αναπτυχθεί με ταχύτητα που θα ομοίαζε την ταχύτητα ενός καλοδιατηρημένου δικτύου VDSL 100Mbps. Μαζί ήρθαν και τα fake news: H διασπορά ψευδών ειδήσεων.
Ως άλλος Δούρειος Ίππος, το διαδίκτυο έμελλε να φέρει και τη μάστιγα των fake news, ενώ η ανάγκη του #μένουμε_σπίτι θα της άφηνε ορθάνοιχτη την πόρτα στην καθημερινή ενημέρωση των χρηστών του διαδικτύου. Πίσω από μία οθόνη, συχνά με τις απαραίτητες «εγγυήσεις» ανωνυμίας, μπορείς και εσύ να γίνεις ρεπόρτερ, δημιουργώντας τη δική σου αλήθεια, τη δική σου είδηση. Πώς; Δημιουργώντας ειδήσεις, πλάθοντας ιστορίες και «πλασάροντάς» τες με τα «αδιάσυστα» στοιχεία του στο κοινό του Διαδικτύου. Χωρίς έρευνα, χωρίς κώδικες δημοσιογραφικής δεοντολογίας (what?) η αλήθεια είναι πλέον σχετική.
Σε όρους πολιτικής, συχνά το πρόβλημα της αντιπολίτευσης, σε κάθε βαθμό, ήταν πως συχνά έμενε ανύμπορη. Χωρίς αρμοδιότητες πολιτκού σχεδιασμού και εκτέλεσης προγράμματος, τα χέρια ήταν δεμένα και η παρουσία της επικεντρωνόταν στην άσκηση κριτικής και κυρίως στα όσα προέβαλε ως θέσεις και δεδομένα. Ήρθε λοιπόν το ίντερνετ να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες από την πλευρά αυτή. Σε κάθε βαθμίδα πολιτικής βλέπουμε σήμερα ο διάλογος να επικεντρώνεται σε ειδήσεις από «ανώνυμες πηγές» που παρουσιάζονται ως πραγματικότητα. Ψεύτικοι λογαριασμοί αναρτούν στις σελίδες τους και σχολιάζουν δημόσια τη «δική» τους αλήθεια. Σκάνδαλα και μάρτυρες δημιουργούνται σε μία νύκτα. Αποτέλεσμα: Ο αποπροσανατολισμός από τα μείζονα και τα σημαντικά. Εξάλλου πλέον τα μέσα ενημέρωσης μετριούνται σε όρους εύνοιας στον έναν ή τον άλλον.
Η τακτική να «πετάει κανείς την μπάλα στην εξέδρα» είναι παλιά. Ήταν όμως στραβό το κλίμα, το έφαγε και ο γάιδαρος. Κανείς δεν ασχολείται με την ουσιαστική χάραξη πολιτικής και την παραγωγή έργου. Όλοι επενδυόμαστε σε ένα κυνήγι μαγισσών. Σε ένα ατέρμωνο παιχνίδι εντυπώσεων, θάβωντας τα σημαντικά. Ένα παιχνίδι που κάποιος, πίσω από έναν υπολογιστή δημιούργησε. Σημασία δεν έχει τι γίνεται, αλλά τι «ανεβαίνει». Και ο καθένας σήμερα «ανεβάζει» ό,τι θέλει. Ειδικά σε μία περίοδο που εγκλωβισμένος στο σπίτι, η μόνιμη αγωνία του είναι να ασκήσει άγονη κριτική, να «θάψει» κάποιον και να αποδώσει ευθύνες. Χωρίς όμως τα κότσια να το κάνει με επιχειρήματα ή να το κάνει επώνυμα, αποψηφώντας κάθε έννοια δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Η έμφυτη αυτή ανάγκη απόδοσης ευθυνών όταν συνδυαστεί με τη δημιουργική φύση του ανθρώπου οδηγεί, όπως φαίνεται, σε κατασκευάσματα άξια τόσο θαυμασμού αλλά και απορίας.
Στη δύσκολη συγκυρία που περνάμε είναι δραματική η αύξηση της παραπληροφόρησης. Απλούστατα γιατί όλοι είμαστε όλη μέρα σε έναν υπολογιστή ή ένα κινητό. Και ο πάροχος της πληροφορίας και εμείς οι λήπτες. Η συγκυρία αυτή όμως, εκτός από την ανάπτυξη ψηφιακών υποδομών (που σήμερα καλπάζει επιτέλους), θα μπορούσε να αποτελέσει και μία αφορμή για να φιλτράρουμε καλύτερα τα όσα διαβάζουμε. Και μία αφορμή για την ανάπτυξη του θεσμικού πλαισίου για τις ψευδείς ειδήσεις και την αναλήθεια που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Όχι για να αποδοθούν ευθύνες και ποινές. Ούτε για να «πέσουνε» οι μάσκες. Αλλά για να επικεντρωθεί επιτέλους ο πολιτικός διάλογος στην ουσία και όχι στον ανώνυμο κιτρινισμό.
Οδυσσέας Νασιμπιάν Φοιτήτης Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Δημοτικός Σύμβουλος Νέας Σμύρνης
